Bijna elke krant heeft inmiddels de bridgecolumn verruild voor een sudoku. Onderzoek zal wel hebben uitgewezen dat de lezers dat zouden waarderen. Maar voor bridgeliefhebbers is het doodzonde dat men niet meer wekelijks in de krant op de hoogte wordt gehouden van mooie spellen en leerzame theorie.

Geraadpleegd
R. van de Velde, Bridge, NRC Handelsblad 7/7/1976, 14/7/1976 en 21/7/1976
J. Peter Kichline, Bridging The Gap, 1989
Henk Alberts, Bath Coup toch niet zo simpel, Bridge, januari 1995
Alfred Sheinwold, South Takes a Bath, The Dispatch,19/5/ 1987
Toine van Hoof, Bath Coup, Ensie, 22/6/2017
Voor den Bridge-liefhebber, Haagsche Courant, 6/1/1938

Bij de beroemde Pulteney Bridge in Bath bevonden zich veel bridgesociëteiten.

De fine fleur van Engeland mocht graag een kaartje leggen.

Zuid speelt 4♠ waartegen west met ♦9 uitkomt. Je legt ♦10 en die wordt gedekt met de vrouw. De start wijst erop dat oost ook ♦H heeft, typisch een Bath Coup-situatie: duik de eerste slag en oost kan geen ruiten naspelen. Je kunt nu tijdig ♥A eruit werken en op de derde harten een ruiten van noord dumpen. Maar als west met ♦2 uitkomt voor de tien en de heer, lijkt het erop dat west ♦V heeft. Daarom moet je nu wél met het aas nemen, want ♦B wordt dan altijd een slag. Zou zuid duiken, dan speelt oost ruiten door en gaan altijd twee ruitenslagen verloren.

Max Rebattu: Wat flikt die Lebel me nou?

Zuid speelt 3SA en west komt uit met ♠H. Als zuid die nu maar niet neemt met het aas, is het contract verzekerd. Immers, als west, die ongetwijfeld ♠V heeft, met een kleine schoppen vervolgt, is die voor de boer en als hij de vrouw naspeelt wint het aas. In beide gevallen houdt zuid de hoogste schoppen over. Hij kan daarna zonder gevaar ♦A eruit jagen. West doet er daarom goed aan helemaal geen schoppen door te spelen om te voorkomen dat de leider twee schoppenslagen maakt in plaats van één. Ook in dat geval houdt zuid echter een schoppendekking. Hij maakt in elk geval één slag in schoppen, drie slagen in harten, vier in ruiten en één slag in klaveren. Er zit nog wel een addertje onder het gras: als west in slag twee een kleine klaveren speelt moet zuid zich niet laten verleiden tot het nemen van de ‘gratis’ snit. Als oost namelijk ♣H heeft, zal hij schoppen naspelen. ♠A wordt er dan uit gewerkt en als west ♦A heeft, is zuid alsnog down. Dus in slag twee ♣A nemen en op de ruiten afgaan!

Niet zo simpel!
Alberts hield de lezer voor dat de Bath Coup toch niet zo simpel is: ophouden is alleen zinvol als de ontbrekende honneur (vrouw of heer) áchter de boer zit. Zo niet, dan kun je beter nemen.

Dit voorbeeld maakt het duidelijk:

Simpel?
De meeste experts kijken neer op de Bath Coup. Ze hebben een punt, want andere coups, zoals de Vienna Coup, de Merrimac Coup, de Grand Coup en de Coup Deschapelles, vereisen veel meer inzicht. Bob van de Velde verwoordde die gedachte: ‘De frequentie van zijn voorkomen is omgekeerd evenredig aan de gecompliceerdheid van zijn toepassing: een kind kan de was doen… zo is de Bath Coup een in wezen doodsimpele speelwijze.’

Bath Coup
Alberts gaf als voorbeeld:

Zuid speelt 3SA. Door de blokkade in de klaverenkleur kan de leider niet meteen negen slagen oprapen. West komt uit met ♠H en zuid duikt (eerste Bath Coup). West kan de kleur niet doorspelen zonder een slag weg te geven en speelt dus ♥H, opnieuw gedoken door zuid (tweede Bath Coup). Ook ♦H wordt gedoken (derde Bath Coup) waarna de arme west wel in één van de vorken moet spelen. Zuid duikt een klaveren naar de vrouw van oost, neemt de volgende slag en maakt nu drie azen, een boer en vijf klaverenslagen.

Verplichte kost
Voor de ambitieuze bridgestudent is het bestuderen van de Bath Coup verplichte kost. Van de Velde had gelijk toen hij stelde dat de Bath Coup de simpelste van alle coups is. Maar Alberts benadrukte terecht dat er – zowel voor de leider als voor de tegenspelers - wat haken en ogen aan de coup zitten. Het onderwerp verdient de nodige aandacht. Van de Velde besprak de Bath Coup daarom midden jaren zeventig in een drietal bridgerubrieken in NRC Handelsblad.

Zuid gever | Niemand kwetsbaar

2023
Vorig jaar kreeg Lebel in de Patton van Deauville een koekje van eigen deeg. Toine van Hoof, spelend met Jan van Cleeff, beschreef het spel in IMP:

André Mulder flikte hetzelfde kunstje al veel eerder.

Bob van de Velde

Weer speelt zuid 3SA en – u raadt het al – west komt uit met ♠H. Het ligt voor de hand de eerste slag te duiken. Maar wacht even, als west naar harten switcht en ♦H zit mis, ga je zelfs twee down: de eerste schoppenslag, vier hartenslagen en ♦H. Dus toch maar de eerste slag nemen en hopen dat ♦H goed zit? Met dit zitsel ben je dan één down: vier schoppenslagen en ♦H. Er is een elegante oplossing: het voelt onnatuurlijk aan maar zuid moet in de eerste slag ♠B eronder gooien (de Anti-Bath Coup). Als west nietsvermoedend schoppen doorspeelt, pakt de leider en neemt hij de ruitensnit. Heeft oost geen schoppen meer, dan maak je een overslag: één schoppenslag, ♥A, vier ruitenslagen en drie slagen in klaveren. Mocht oost nog een schoppen hebben, dan maak je in ieder geval je contract: de schoppen zaten dan 4-3 en dus gaan behalve ♦H slechts drie schoppenslagen verloren.

Anti-Anti-Bath Coup
Het lijkt erop dat de leider met de Bath Coup en de Anti-Bath Coup alle troeven in handen heeft. Kunnen de tegenstanders zich hiertegen wapenen? Sommige experts starten van HV109 en HV10xx niet met de heer maar met de vrouw. Deze uitkomst dwingt partner de boer eronder te gooien opdat meteen duidelijk is dat de leider geen Bath Coup in petto heeft. Als partner de boer niet bijspeelt, kan hij – al naar gelang de afspraak – zijn distributie of kleurpreferentie aangeven. Dit wordt wel de Anti-Anti-Bath Coup genoemd. Maar zelfs als de vrouw houdt en partner de boer niet heeft bijgespeeld – de leider heeft dus nog aas-boer – kan het in een uitzonderlijk geval goed zijn de kleur toch door te spelen. Alfred Sheinwold beschreef het volgende tegenspel:

Anti-Bath Coup

West startte tegen 3SA met ♥V en oost had de boer niet om bij te spelen. West wist dus dat de leider nog ♥A-B had en dat harten doorspelen een slag zou kosten. Maar toch speelde hij ♥10. Tot afgrijzen van de leider, want weliswaar leek het erop dat hij een hartenslag cadeau kreeg, maar zijn communicatie werd verbroken. ♥A kon hij namelijk niet incasseren want dan zou hij niet aan het verlies van drie harten, een ruiten en ♣A ontkomen. Hij speelde daarom een klaveren naar de boer (west dook), en speelde klaveren door, gepakt met het aas. West speelde goed schoppen na, gepakt met ♠H op tafel. Ruiten naar de vrouw was voor de heer, en ♠B na bezegelde het lot van de leider. De leider kwam niet verder dan twee slagen in schoppen, één slag in harten, vier slagen in ruiten en één klaverslag. Gek genoeg had hij ♥A op geen enkel moment kunnen maken zonder down te gaan!

Triple Bath Coup
De Bath Coup in optima forma is de Triple-Bath Coup:

Bath
Waar de Bath Coup zijn naam aan te danken heeft laat zich raden. Met een knipoog werd het bedenken van deze coup toegeschreven aan Sherlock Holmes, die met deze speelwijze Moriarty te grazen nam. Een ander meende dat de Bath Coup zijn naam ontleent aan Matthew de Bath, die de coup in 1804 voor het eerst met succes toepaste. Dit alles kan men naar het rijk der fabelen verwijzen. Waarschijnlijk is de coup simpelweg vernoemd naar de Engelse badplaats Bath waar de aristocratie zich verpoosde met whist, de voorloper van bridge. In de Haagsche Courant kon men in januari 1938 lezen: ‘Gedurende de 18e eeuw was Bath een der chicste badplaatsen in Engeland, alwaar de fine fleur van het land kwam om zich te vermaken... Een bepaalde techniek, aldaar voor het eerst toegepast, werd naar de badplaats genoemd en heet de Bath Coup.’

Henk Alberts

De oudste coup: de Bath Coup

Midden jaren negentig schreef Henk Alberts een reeks artikelen voor het bridgeblad. In heldere taal en met duidelijke voorbeelden bracht hij de beginnende bridger basistechniek bij. Leerzame opgaven zorgden ervoor dat men de opgedane kennis kon toetsen. In januari 1995 kwam de Bath Coup aan de orde.

Lebel werd op 29 augustus 1944 geboren in Boekarest. Na de Tweede Wereldoorlog ontvluchtte zijn familie het communistische Roemenië om zich in Frankrijk te vestigen. Op de middelbare school raakte Lebel verslingerd aan bridge en vanaf de jaren zeventig maakte hij deel uit van het Franse team, waarmee hij Europese, olympische en wereldtitels zou veroveren.