Sportjaar zonder podium

Wereldoorlog tijdens het WK baanrennen

De wereldkampioenschappen baanrennen van 2020 waren net klaar toen de wereld op slot ging. Als ze twee weken later waren geweest, hadden ze halverwege moeten ophouden. En dat roept traumatische herinneringen op 

Zowel in de Eerste als Tweede Wereldoorlog waren er geen wereldkampioenschappen baanrennen, zoals we bij de meeste andere sporten hebben gezien. Met alleen deze constatering zijn we er niet, want het WK baanrennen is ook nog eens twee keer gedurende het evenement gestaakt vanwege het uitbreken van een oorlog. Er restte de deelnemers daarna niets anders dan in complete paniek zo snel mogelijk weer thuis te komen.

Eerste Wereldoorlog
Begin augustus 1914 waren de beste baanrenners van de wereld in Kopenhagen. Nederland had Gerard Bosch van Drakestein en Cor Blekemolen afgevaardigd, twee serieuze titelkandidaten bij de amateurrijders. Er was veel spanning onder de rijders en dan niet omdat ze goed wilden presteren, maar omdat er elk moment een vreselijke oorlog kon uitbreken. 

Sinds de moord op aartshertog Franz-Ferdinand in Sarajevo enkele maanden eerder, groeide de oorlogsdreiging namelijk met de minuut. ‘Hoogstwaarschijnlijk zullen in verband met de mobilisatie de verschillende sportwedstrijden worden uitgesteld’, voorspelde de Haagsche Courant. ‘De wereldkampioenschappen wielrennen te Kopenhagen zullen waarschijnlijk evenmin doorgang vinden.’ De Duitse deelnemers hadden zich zelfs al teruggetrokken. Toch werd er gereden, precies één dag. Blekemolen won goud en ook Bosch van Drakestein stond gereed om zijn eerste wereldtitel te behalen.

En toen werd het oorlog en moesten alle renners per ommegaande naar huis. De finale van Bosch van Drakestein werd op het allerlaatste moment afgelast. Hij was diep teleurgesteld: “Ik had het gevoel alsof die oorlog alleen was uitgebroken om mij te beletten wereldkampioen te worden.” Het ergste moest toen nog komen, want in de chaos sprong een oude wond aan zijn enkel los en begon te etteren, nota bene tijdens een vreselijke treinreis van tachtig uur lang. Bij thuiskomst trok zijn dokter bleek weg en zei dat de wielrenner door het oog van de naald was gekropen. “Ik had een propje geronnen bloed of etter in de bloedsomloop gekregen wat levensgevaarlijk is.”

Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog brak uit tijdens het wereldkampioenschap baanrennen van 26 augustus tot en met 3 september 1939 in Milaan. Vooraf hadden zich 243 wielrenners aangemeld vanuit negentien verschillende landen, maar vanwege de snel oplopende oorlogsdreiging bleven er veel weg. De Engelse en Franse ploegen trokken zich in het geheel terug, mede omdat gastland Italië bij eventuele gevechtshandelingen opeens vijandelijk gebied zou zijn voor deze rijders.

Als vanzelf gingen de herinneringen terug naar 1914. De vraag of de wedstrijden in Milaan wel door moesten gaan klonk daarom steeds luider. Tijdschrift De Revue der Sporten beschreef deze spanning treffend in de laatste editie voordat de Tweede Wereldoorlog daadwerkelijk uitbrak: ‘Gaan we naar Milaan, om daar hard te zien rijden op fietsen? We weten het niet. Het is zoo’n gekke tijd. De dagen zijn zoo vreemd en de nachten al zoo onheilspellend. Gaat er iets gebeuren in deze wereld?’

Het evenement ging gewoon van start en ondanks de politieke spanning behaalde Nederland het ene succes na het andere. En toen werd het oorlog en schortte de wereldwielrenbond UCI de verdere wedstrijden op. 

Twee wereldoorlogen en twee keer een gestaakt evenement. Vandaar die trauma’s.