Hollandse meesters gaven Nederland vorm
Onze creatieve en vernieuwende omgang met ruimte, ons democratische karakter en de opvatting dat voetbal kunst moet zijn, leidden samen tot het totaalvoetbal. De speelstijl heeft een perfect evenwicht tussen collectieve verantwoordelijkheid, gelijkheid en individualisme. Nederlanders zijn op hun best als ze systemen kunnen combineren met individuele creativiteit, en dit was een systeem waarin iedere speler kon uitblinken en zichzelf uit kon drukken. Zoals Lely in de negentiende eeuw de fysieke dimensies van ons land veranderde, zo gaf een veelzijdige groep bondscoaches in de loop der jaren op het voetbalveld uitdrukking aan de Nederlandse cultuur en samenleving.

We nemen Johan Cruijff nog als specifiek voorbeeld. Zijn carrière en zijn invloed op de veranderingen in de Nederlandse manier van spelen, tonen een aantal gelijkenissen met de culturele revolutie die eind jaren zestig in Nederland plaatsvond en die de samenleving ingrijpend veranderde. Tijdens de carrière van Cruijff veranderde Nederland van een sociaal-cultureel verzuilde staat in een liberaal en progressief ‘gidsland’, zoals werd beschreven door Hubert Smeets in 1997. In het stuk ‘Johan Cruijff gaf Nederland Vorm’ (Hard Gras, april 1997) beschrijft Smeets hoe Cruijff symbool staat voor het naoorlogse Nederland. Zijn debuut in het profvoetbal valt samen met de opkomst van ‘Provo’ (babyboomers die de culturele macht overnamen in de jaren zeventig), waarna het nieuwe Nederland in het totaalvoetbal zichtbaar wordt, zo betoogt Smeets: “Ten eerste het doorbreken van de klassieke hiërarchische lijnen”, schrijft hij. “Ten tweede het conflictmodel als psychologische methode om verstarde organisaties open te breken. Ten derde de functie van de liberale ongebreidelde ambitie in plaats van geremde bescheidenheid. Ten vierde de erkenning van het bestaan van een nieuwe elite, die zichzelf moet bewijzen door haar daden en niet meer kan bogen op haar afkomst uit het verleden. En ten vijfde de onbarmhartige machtsovername die Cruijff en de geboortegolvers begonnen.”


Inhoud